Eskişehir’in tarihi dokusunun korunduğu eski mahallesi Odunpazarı, restore edilen çehresiyle kentin tarihinin yanı sıra dolu dolu kültür ve sanatı da bünyesinde barındırıyor. Tarihi ve Kentsel Sit Alanı olarak ilan edilen ve adeta bir açık hava müzesi olarak niteleyebiliriz. Odunpazarı; Kurşunlu Külliyesi ve Atlıhan Çarşısı, lületaşı, karikatür müzesi ve cam müzeleri ve tarihi evleriyle gibi kendisini kültür ve sanatın merkezine çekiyor. Odunpazarı, restore edilmiş tarihi evleri ve her yıl düzenlenen kültür ve sanat etkinlikleriyle çok sayıda yerli ve yabancı turisti çekiyor. Odunpazarı’nın tarihi Selçuklular Dönemi’ne kadar uzanmakla birlikte günümüze ulaşan en eski yapısı Alladdin Camii. Anadolu Selçuklu Devleti döneminde 1267 yılında III. Gıyaseddin Keyhüsrev zamanında yapılmıştır. Camii iki katlıdır. Alaadin Camii’den sonra Eskişehir’in en eski Camisi Kurşunlu Camiidir. Caminin yapımına ait bilgiler iki ayrı döneme işaret ediyor. Belediye tarafından bastırılan broşürlerde caminin 1525 yılında Kanuni Sultan Süleyman döneminde yapıldığı belirtilirken cami bahçesinde Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından konulan panoda ise 1515 yılında Yavuz Sultan Selim zamanında inşa edildiği yazıyor. Dönemi tartışmalı olsa da yaptıranın Çoban Mustafa Paşa olduğu konusunda herkes mütabık. Camii aynı adla anılan külliye içerisinde bulunuyor.
Kurşunlu Külliyesi;
Kurşunlu Camisi ile birlikte, çevresinde yer alan Hanikah (Mevlevihane), Tabhane, İmaret, Aşevi, Sıbyan Mektebi ve Kervansaray olmak üzere yedi binadan oluşuyor. Bunlardan Tabhane halen Mevlevi kütüphanesi olarak kullanılırken, Hanikah, Dünyada ilke ve tek olan Lületaşı Müzesi olarak düzenlenmiş. Dünyada ilk ve tek olan Lületaşı Müzesi’nde; Eskişehir bölgesinden çıkarılan ve hafif ve gözenekli olmasından dolayı yüzyıllardır dünyanın en değerli pipolarının üretiminde kullanılan lületaşından yapılmış ilginç tasarımlar sergileniyor. Külliyenin diğer bir köşesinde yer alan kervansaray, buradaki diğer binalardan sonra yapılmış ve Eskişehir’deki tek Mimar Sinan eseri kabul ediliyor. Her yıl Mayıs ayında düzenlenen Uluslararası Odunpazarı Kültür ve Sanat Festivali’ninde ana mekânlarından birisi olan kervansaray halen; sergi ve fuarların düzenlendiği ve turistik eşyaların satıldığı bir çarşı olarak kullanılıyor.
Odunpazarı semtinin yüksekçe bir kesiminde bulunan külliyeye, tarihi evlerin arasından yürünerek ulaşılıyor. Bu da ziyaretçinin ayrı bir tat almasını sağlıyor. Yol boyu kurdukları tezgâhlarda takı ve benzeri elişi hediyelik veya anı eşyası satan mahalleli kadınlar, kahvelerdeki küçük taburelerde çay içen erkekler, mahalle kültürünü tam manasıyla yaşatıyor. Restore edilen evler; Beyler, Koca Müftü, Arif Bey, Tiryaki Hasan Paşa, Işıklar, Kurşunlu Camii, Mücellit ve Malhatun sokaklarında yoğunlaşıyor.. Evler otel, restoran, cafe, müze, kültür evi vs… gibi çeşitli işlevlerde değerlendiriliyor. Evlerinin bir çoğunun içini görmek ve gezmek mümkün. Odunpazarı’nda, Lületaşı Müzesi’nden başka Anadolu Üniversitesine bağlı Karikatür Müzesi ve Cam Sanatları gibi iki özgün müze daha yer alıyor. Bunlar arasında en çok rağbet göreni 2007 yılında açılan Çağdaş Cam Sanatları Müzesi. Burada ziyaretçiler canlı olarak bardak, vazo, süs eşyası vs… gibi bir çok cam eşyasının yapımını canlı olarak izleme fırsatını elde ediyor. Aynı zamanda bu müzede çok sayıda sanatçının cam eserleri sergileniyor. Burada eserleri bulunan yerli sanatçıların yanı sıra Japonya, Almanya, Polonya ve Letonya’dan sanatçıların isimleri dikkat çekiyor. Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş yıllarına ve Büyük Önder Atatürk’e ait fotoğraflarla birlikte Eskişehir yöresine ait çeşitli etnografik objenin sergilendiği Cumhuriyet
Müzesi ve tarihi Atatürk müzesi de Odunpazarı’nın görülmesi gereken diğer yerlerindendir. Öte yandan 2013 yılında açılan Yılmaz Büyükerşen Balmumu heykelleri müzesi Odunpazarında son zamanlarda en fazla ilgi gören müzedir. Eskişehir Büyükşehir Belediye Başkanı Prof. Dr. Yılmaz Büyükerşen’in, Eskişehir’e, kazandırdığı ve Dünyanın pek çok ülkesinde bulunan “Madam Tussaud” Müzesi’nin Türkiye’deki ilk örneği olan “Yılmaz Büyükerşen Balmumu Heykeller Müzesi”nde, Yılmaz Büyükerşen’in Büyükşehir Belediyesi’ne bağışladığı, tarihi kişiler ile yerli ve yabancı ünlü 160 kişinin heykeli yer almaktadır. Porsuk nehrinin canlandırılması başta olmak üzere son yıllarda gerçekleştirilen çeşitli projelerle Türkiye’nin sanat merkezi haline gelen Eskişehir’in, tarihi Odunpazarı semti de kentin mutlaka görülmesi gereken yerlerindendir. Odunpazarı’na ulaşım oldukça kolay, olup kent merkezinden yürüyerek, otogardan ise tramvayla ulaşılabiliyor.